مرکز بهداشت شهرستان قم

تغذیه شیرخوار با شیر مادر اقدامی حیاتی در بحران

بحران یک وضعیت غیرعادی است که سلامت و بقاء جمعیت را در معرض خطر قرار می دهد . بحران ممکن است ساخته بشر باشد یا به طور طبیعی و بی خبر ٬ مرتبا یا در دوره های پی در پی و طولانی ٬ در هر جای دنیا رخ دهند و اعم از سیل ٬ طوفان ٬ زلزله ٬ جنگ ٬ کمبود غذا تا همه گیری بیماری ها … همگی وضعیت عادی زندگی را تخریب می کنند و دارای ویژگی های مشابهی هستند که با اضطراب ٬ عدم امنیت ٬ نبود تسهیلات بهداشتی و کمبود ذخایر آب سالم ٬ غذا ٬ سوخت ٬ مراقبت های پزشکی و پناهگاه توصیف می شوند .

تغذیه شیرخوار با شیر مادر ٬ مطلوب ترین و ایمن ترین روش تغذیه شیرخواران حتی در بحران هاست .

• برای کودکان و به خصوص آن ها که با شیر مادر تغذیه می شوند ٬ به خطر افتادن تغذیه با شیر مادر یک بحران اساسی محسوب می شود .

• میزان مرگ و میر شیرخواران زیر یک سال در بحران ها بسیار بیشتر از مواقع عادی و در دامنه ۱۲-۵۳ درصد گزارش شده است .

• حمایت از تغذیه با شیر مادر ٬ از مهمترین مداخلات حفظ حیات است و اثر حفاظتی آن برای خردسال ترین شیرخواران در بالاترین حد است . به طوری که یک پنجم از مرگ های نوزادان را می توان با شروع زودرس تغذیه انحصاری با شیر مادر (ظرف ساعت اول تولد) پیشگیری نمود .

• حتی در شرایط غیر بحران ٬ روش های مطلوب تغذیه شیرخوار می تواند به معنی تفاوت بین مرگ و زندگی باشد . بطوری که شیرخواران کمتر از دو ماه محروم از شیر مادر احتمال مرگشان شش برابر بیشتر است .

آمادگی در برابر بحران امری حیاتی است . حمایت از تغذیه با شیر مادر در موقعیت های عادی و غیر بحرانی ٬ توانایی مادران را برای مقابله در شرایط بحران تقویت می کند .

• در شرایط بحران و امدادرسانی ٬ تغذیه با شیر مادر یک سپر حفاظتی برای شیر خواران است .

• شیر مادر یک منبع غذایی سالم و ایمن برای شیر خواران است که بطور آنی قابل دسترس بوده و حفاظت فعال در برابر بیماری ها را فراهم نموده و شیرخوار را گرم و نزدیک مادر نگه می دارد . حفظ ٬ حمایت و ترویج تغذیه زودرس و انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول عمر و تداوم تغذیه شیرخوار با شیر مادر همراه با عرضه غذاهای کمکی مناسب و سالم تا ۲ سالگی یا بیشتر ٬ حفاظت مطلوبی را در برابر خطرات محیطی فراهم می کند .

تغذیه شیرخوار با شیر مصنوعی : پر خطر برای تمام شیر خواران

• شیر مصنوعی در شیرخوار مصونیت و ایمنی ایجاد نمی کند و به مکانیسم دفاعی روده شیر خواران آسیب می رساند ٬ به ویژه بروز عفونت ها راتسهیل می کند .

• منابع اساسی مورد نیاز تغذیه مصنوعی مثل آب تمیز و سوخت در شرایط بحران کمیاب هستند . به علاوه خطرات تغذیه مصنوعی بستگی به کیفیت و کفایت ذخایر شیر مصنوعی ٬ آلودگی ذاتی شیر مصنوعی و مشکلات تمیز کردن شیشه و سرشیشه ها دارد .

شرایط حمل و نقل و ذخیره کردن جانشین شونده های شیر مادر نیز بر مشکلات موجود می افزاید .

• جانشین شونده های شیر مادر که به عنوان کمک های بشر دوستانه اهدا می شوند ٬ علاوه بر کاهش اعتماد به نفس مادران شیرده ٬ اغلب در بازار محلی به فروش میرسند و اثرات منفی بر روش های تغذیه ای شیر خواران در جامعه میزبان که آوارگان را پناه داده اند ٬ بر جای می گذارند .

فراهم کرده غذا برای مادران شیر خواران (زیر یک سال) و تشویق آنان به تغذیه فرزندانشان با شیر مادر ارجح است . تغذیه شیر خواران با شیر مادر به آنان آرامش ٬ انواع پادتن و حفاظت در برابر بیماری ها را اهدا می کند .

چه پاسخی به بحران مورد نیاز است ؟

• تغذیه با شیر مادر در شرایط بحران اغلب به دلایل زیر تضعیف می شود :

۱٫ فقدان آگاهی در مورد تغذیه شیرخوار با شیر مادر : باورهای غلط نظیر خشک شدن شیر مادر بر اثر اضطراب ٬ یا عدم توانایی مادران سوء تغذیه ای برای شیردهی رایج است . بسیاری از مردم نمی دانند که مادران می توانند تولید شیرشان را افزایش دهند ٬ یا شیردهی خود را پس از قطع آن مجددا برقرار کنند .

۲٫ فقدان حمایت و حفاظت فعال از تغذیه با شیر مادر : منظور از چنین حفاظت و حمایتی ٬ اطمینان یافتن از حفظ امنیت مادران و اولویت دسترسی آنان به غذا ٬ آب ٬ پناهگاه و در صورت نیاز وجود مکان خصوصی برای تغذیه شیر خواران با شیر مادر است . حفاظت به معنی اقدام برای پیشگیری از اهدا بی رویه و بدون کنترل شیر مصنوعی و محصولات شیری ٬ شیشه ٬ سرشیشه و گول زنک (پستانک) ٬ تاکید بر ارزش تغذیه با شیر مادر به منظور پیشگیری و ضدیت با پیام های حاوی باورهای نادرست از رسانه ها می باشد .

۳٫ اهدای شیر مصنوعی (شیر خشک) و بطری های شیر : این محصولات در بحران ها به طور مکرر برای تمام مادران اهدا و توزیع می شود و موجب تضعیف شیردهی آنان و در نهایت بیماری و مرگ کودکان می گردد . گروه ها و برنامه های حمایت از تغذیه با شیر مادر که کمک های شیردهی را با مهارت عرضه می کنند ٬ مورد نیاز هستند .

• برای به حد اقل رساندن خطرات بیماری ها و پیشگیری روش های زیر حیاتی است :

۱٫ استفاده از شیر دایه می تواند یک انتخاب مناسب برای تغذیه شیرخوار به عنوان یک راه حل موقت و یا برای شیر خواران یتیم راه حلی دائمی باشد .

۲٫ شیر مصنوعی (شیر خشک) و سایر غذاهای کودک ٬ بطری و سرشیشه باید کنترل شوند .

۳٫ محصولاتی که علیرغم عدم درخواست اهدا می شوند باید توسط سازمان مسئول تغذیه شیرخواران به طور متمرکز و یکجا ذخیره و توسط کارکنان بهداشتی توزیع شوند .

۴٫ جانشین شونده های شیر ماد باید فقط به شیرخوارانی که نیازمند آن هستند داده شود .

۵٫ دسترسی به ذخایر جانشین شونده های شیر مادر تا زمانی که شیر خوار به آن نیازمند است تداوم یابد (حداقل تا ۶ ماهگی و حداکثر تا یک سالگی یا تا زمانی که تغذیه با شیر مارد امکان پذیر شود) .

۶٫ این محصولات برای ترویج یک نام تجاری خاص مورد استفاده قرار نگیرند .

۷٫ جانشین شونده های شیر مادر هرگز نباید بخشی از توزیع عمومی غذا باشند .

تعیین شیرخواران نیازمند تغذیه با جانشین شونده های شیر مادر :

در اقدامات امدادی بحران ٬ تغذیه با شیر مادر یا دایه باید حمایت شود . جانشین شونده های شیر مادر باید فقط به استفاده در شرایط زیر محدود شوند :

۱٫ شیر خوار دسترسی به شیر مادر نداشته باشد (مثل فوت یا بیماری جدی مادر یا عدم توانایی مادر برای شیردهی یا عدم حضور طولانی مدت مادر هنگامی که دسترسی به شیر دایه یا سایر منابع شیر وجود نداشته باشد چون در این صورت استفاده از شیر دایه ارجح است .)

۲٫ شیر خوار قبل از بحران منحصرا با جانشین شونده های شیر مادر تغذیه می شده .

در طول بحران ٬ مادران نیازمند حمایت فعال برای تداوم شیردهی یا برقراری مجدد آن هستند .

مراقبت از کودکان یتیم و بی سرپرست در بحران :

۱٫ برای کودکانی که مادرانشان را از دست داده اند محل مشخصی (شامل خانه یا چادر) تخصیص دهید تا بتوانند از مراقبت های لازم در آن جا بهره مند شوند .

۲٫ یک کارمند بهداشتی را عهده دار مراقبت از کودکان در آن محل کنید .

۳٫ مطمئن شوید که در آن محل جانشین شونده شیر مادر تحت نظارت به مصرف میرسد .

۴٫ نحوه تغذیه شیرخواران با فنجان توسط مراقبت کنندگان را مشاهده کنید .

حمایت از تغذیه اکثریت شیرخواران با شیر مادر

۱٫ زنانی که قبل از بحران فرزندشان را با شیر خود تغذیه کرده اند در شرایط بحران هم در صورت برخورداری از حمایت ٬ قادر به تداوم شیردهی خواهند بود .

۲٫ زنان شیرده را تغذیه کنید . آب و غذا کافی در اختیار آنان بگذارید .

۳٫ برای برقراری مجدد شیردهی از زنانی که شیردهی خود را در طول بحران متوقف کرده اند هرچه سریع تر و به محض امکان حمایت کنید .

۴٫ مادرانی را که پس از بحران زایمان می کنند برای شروع تغذیه انحصاری نوزادشان با شیر مادر تشویق و حمایت کنید .

به افزایش آگاهی ها کمک کرده و سعی کنید تا به مشکل تغذیه شیرخوار در بحران ها پاسخ مناسب داده شود . اهمیت حفظ ٬ حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر را در شرایط بحران مورد تاکید قرار دهید .