مرکز بهداشت شهرستان قم

تاریخچه

فعالیت های منظم آموزش سلامت درجهان پس از تاسیس سازمان جهانی بهداشت در سال 1948 آغاز شد که ایران نیز از کشورهای موسس آن بود.

در ایران وزارت بهداری در سال 1320 تاسیس شد وفعالیت های آموزش سلامت به میزان اندک از سال 1320 به بعد آغاز گشت که در ابتدا پیرامون ریشه کنی مالاریا بود وبه تدریج طی سال های بعد فعالیت هایی نظیر بهسازی محیط ،تالیف مواد درسی و مطالب خواندنی وتهیه پوستر وبولتن به آن افزوده شد .از سال 1340 به بعد "واحد آموزش سلامت " وزارت بهداری تجهیز وفعالتر شد.در سال 1351 "اداره آموزش بهداشت" به" دفتر آموزش بهداشت " تبدیل شد وعهده دار انجام رسالت های مربوط به آموزش سلامت در سطح کشور گردید.این دفتر پس از افت وخیز های بسیار در سالهای اخیر بالاخره باعنوان "دفتر آموزش وارتقای سلامت " وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی احیا شد وهم اکنون با این عنوان درحال فعالیت است.

تعاریف واهداف

آموزش سلامت در ساده ترین تعریف یعنی "آموزشی که منجر به ارتقای رفتار بهداشتی فرد شود" .

نکته مهم در این تعریف ،تغییررفتار است ،نه افزایش اطلاعات ،واگرچه آموزش سلامت اکثراً با ارائه اطلاعات بهداشتی آعاز می شود ،اما موقعیت آن زمانی است که بتواند رفتاری مناسب با سلامت فرد وجامعه را جایگزین رفتار غلط غیر بهداشتی کند.

بنابراین جنبه "رفتار " در آموزش سلامت اهمیت بالایی دارد وبدون تامین رفتار بهداشتی مناسب ،آموزش سلامت کامل نخواهد شد.

براساس رویکرد جدید آموزش سلامت ،هرجامعه دارای عقل جمعی است ومردم در تشخیص وحل مشکلات شان توانایی وتفکر واقدام سازنده دارند وآموزش سلامت باید به جای مداخله ،تاکید خود را بردرگیر کردن جامعه درحل مشکلات بهداشتی خویش متمرکز کند.

ارتقای سلامت جامعه شامل سه عامل آموزش سلامت ،حفاظت از سلامت وپیشگیری از بیماری است وبدون برنامه ریزی متعادل برای این سه عامل ،نمی توان به ارتقای سلامت مردم امیدوار بود.

در دیدگاه سنتی ،آموزش سلامت عاملی است که رفتارهای مخاطره آمیز افراد را تغییر می دهد .در این تعریف ،آموزش سلامت بیشتر به پیشگیری توجه دارد .اما دیدگاههای جدید آموزش سلامت کانون اصلی جنبشهای نوین سلامت عمومی است .در این دیدگاهها ،تاثیر محیط ( اجتماعی ،اقتصادی ،انسانی )برسلامت مورد توجه قرار گرفته است .

براساس این دیدگاه ها آموزش سلامت دوکارکرد عمده دارد:

1-   افزایش آگاهی های عمومی در مورد تاثیر محیط برسلامت یا عدم سلامت ونیز نابرابری در توزیع منابع سلامت

2-   توانمند ساختن افراد به تصمیم گیری در مورد خود ،خانواده وجامعه از طریق افزایش سطح دانش ومهارتهای آنان

 

سازمان بهداشت جهانی "   WHO"اهداف وتعاریف زیر را برای آموزش بهداشت بیان کرده است:

الف- ترغیب مردم برای شرکت فعالانه در اقدامات بهداشتی بطور انفرادی ودسته جمعی بمنظور حفظ سلامت فرد

ب- تجهیز افراد به دانشها ومهارتهای لازم ونفوذ در گرایشهای آنان به نحوی که بتوانند مسایل بهداشتی خویش را حل کنند.

ج- فراهم آوردن شرایط لازم جهت رشد خدمات بهداشتی

د- آگاه کردن مردم درباره خدمات طبی وبهداشتی کشور

ر- کمک به مردم در نایل شدن به سلامت توسط اقدامات وفعالیتهای خود آنان به نحوی که بتوانند آمادگی قبول مسئولیت تندرستی خود واجتماعی که در آن زندگی می کنند را داشته باشند.

استراتژی ها 

1- رویکرد ارتقای سلامت: ارتقای سلامت عبارت است از فرایند توانمند سازی مردم وجوامع برای افزایش کنترل آنها برتعیین کننده های سلامت واز طریق آن بهبود سلامت خویش ارتقای سلامت به وسیله مردم وبا همراهی مردم ونه برای مردم صورت می گیرد.توانمندسازی در ارتقای سلامت فرایندی است که ازطریق آن مردم کنترل بیشتری برتصمیم گیری ها واقداماتی که سلامت آنها را تحت تاثیر قرار می دهند به دست خواهند آورد .

2- توسعه ارتباطات برای ارتقای سلامت : ارتباطات برای سلامت شامل مطالعه واستفاده از راهبردهای ارتباطات برای شکل دهی وتاثیر گذاری برتصمیمات تقویت کننده سلامت افراد وجامعه می باشد .ارتباطات برای سلامت ، حوزه های ارتباطات وسلامت را به یکدیگر متصل نموده وبطور فزاینده ای بعنوان عنصری اساسی در تلاش های بهبود سلامت فردی واجتماعی شناخته شده است.

3- آموزش سلامت مبتنی برجامعه : برنامه های آموزش سلامت مبتنی برجامعه به معنای حرکت به بیرون از بخش سلامت برای سلامت است وهدف کلی آن افزایش کیفیت ،دسترسی واثر بخشی برنامه های سلامت است.

یکی علت مهم طراحی برنامه های آموزش سلامت مبتنی برجامعه این است که سلامت وکیفیت زندگی به بسیاری از عوامل وسیستم های اجتماعی وابسته است وفقط به یک سیستم مراقبت پزشکی وبهداشتی مناسب وابسته نمی باشد .

آموزش سلامت مبتنی برجامعه درچهار موقعیت عمده دخالت می کند : مدارس ، محیط کار ، مراکز ارائه خدمات بهداشتی درمانی وجامعه

4- مشارکت برای ارتقای سلامت : فرایندی است که درآن مردم می توانند باهم برای ایجاد تغییر در زندگی خود کار کنند ودر تصمیم گیری در رابطه با مسایل پیرامون زندگی خود نقش فعال داشته باشند..معنای مشارکت در ارتقای سلامت این است که درآن اعضای یک جامعه نیازهای سلامت شان را تعیین نموده ،توجه نمایند که چگونه می توانند با این نیازه روبرو شوند ،بطور گروهی درمورد اولویت های شان تصمیم بگیرند وبا هم برای نیل به اهداف طراحی شده براساس حمایت مقتضی کار کنند.