آراستگی در حرفه های پزشکی
<![if !mso]> <! v\:* {behavior:url(#default#VML);} o\:* {behavior:url(#default#VML);} w\:* {behavior:url(#default#VML);} .shape {behavior:url(#default#VML);} > <![endif] ><![if gte mso 9]> <![endif]><![if gte mso 9]> <![endif]><![if gte mso 10]> <! /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0cm 5.4pt 0cm 5.4pt; mso-para-margin:0cm; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} > <![endif] ><![if gte mso 9]> <![endif]><![if gte mso 9]> <![endif]>
بسمه تعالی
آراستگی در حرفه های پزشکی و پیراپزشکی
(ویژه کارکنان گروههای پزشکی وبهداشت )
مولفین : معصومه فرشید مقدم – زهره کریمی
محمد گودرزی
مقدمه :
پوشش ، فرای آنکه به عنوان یک نیاز بنیادین مادی برای بشر به حساب می آید ، عاملی برای نمایش شخصیت و اعتقاد افراد تلقی می گردد . ما می پوشیم و به وسیله نوع پوششمان بخشی از هویت خود را به مردمان عرضه می نمائیم . چنانچه به عنوان مثال شیوه لباس پوشیدن یک پزشک، یک نظامی و یا روحانی با یکدیگر متفاوت بوده ، گویای شغل و نقش او در جامعه است. به گونه ای که از هر فردی با نوع لباس پوشیدن خاص ،
ویژگی های شخصیتی و اخلاقی مخصوصی را انتظار داریم، پس مسئله چگونه پوشیدن به غیر از سلیقه شخصی به فرهنگ و اعتقادات و هنجارهای حرفه ای و اجتماعی ما ارتباط می یابد .
هر لباس به مکان یا اماکن خاص مرتبط است و به بیان بهتر همه چیز را همه جا نمی توان بر تن نمود . پوشیدن برخی لباسها در برخی از مکانها نشانه نقض ضوابط آن مکان می باشد . این مقاله مروری بر لباس و پوشش کادر پزشکی و پیراپزشکی از منظر قوانین اداری و شئونات اسلامی در هنگام کار در مراکز بهداشتی و درمانی دارد .
نقش استفاده از فرم پزشکی و باورپذیری بیماران ، مراجعین و همکاران :
آنچه که کادر پزشکی و پیراپزشکی در محیط کار می پوشند روی دیدگاه مراجعین ، بیماران و همکاران و توانایی های آنها در انجام کارشان تاثیر می گذارد. در دستورالعمل پوشش دانشجویان گروه پزشکی دانشگاه علوم پزشکی استنفورد آمده است که :
« دانشجویان گروه پزشکی باید تمیز و مرتب بپوشند . »
دانشگاه کلمبیا نیز در دستورالعمل پوشش دانشجویان گروه پزشکی بیان کرده است که :
« از آنجایی که گروههای پزشکی با بیماریهای متنوع از گروههای قومیتی مختلف مواجه می شوند ؛ لذا ظاهر آنها یک جنبه مهم در برقراری ارتباط آنها با افراد را دارد . بنابراین قبل از اینکه ارتباط بهداشتی درمانی برقرار نمائید می بایستی از ظاهر آراسته ای برخوردار باشید . بعنوان مثال : آدامس نجوید ، در حضور بیماران و مراجعین چیزی نخورید یا نیاشامید، به ملایمت صحبت کنید ، هرگز در مورد مسایل شخصی اتان در حضور بیماران صحبت نکنید ، هرگز مسایل مراقبتی بیمار یا مراجعه کننده اتان را در حضور دیگران یا مکان دیگر
( آسانسور یا رستوران بیمارستان ) بیان نکنید . پوشه بیمار را در حالی که نام او در معرض دید همگان قرار دارد ، حمل نکنید . موبایل یا پیجر خود را کم صدا یا بی صدا کنید تا مزاحم مراجعین نشوید . »
در ضوابط پوشش کادر پزشکی در سایر دانشگاه های معتبر سراسر جهان به مواردی نظیر ضخامت مناسب لباس، عدم استفاده از زیور آلات ، کوتاه بودن ناخنها ، پوشش مناسب سر ، تمیز و مرتب بودن لباس کارکنان رشته های پزشکی و پیراپزشکی اشاره دارد .
استانداردهای ملی پوشش کارکنان موسسات پزشکی : ( در ایران )
به استناد مواد 85 و 88 قانون برنامه چهارم توسعه و به منظور ارتقاء مستمر کیفیت خدمات سلامت، تعالی عملکرد خدمات بالینی ، افزایش بهره وری و حفظ حریم شخصی و کرامت انسانی ، رعایت موازین و ضوابط عرفی و اجتماعی ، حفظ سلامت ایمنی کارکنان و بیماران ( مراجعین) ، ایجاد تصویر مثبت از اخلاق حرفه ای، افزایش ضریب امنیت فردی و شغلی کارکنان و شناسایی سریع آنها در محیط کار، استانداردهای پوشش افراد در موسسات پزشکی به شرح ذیل از طرف دفتر حقوقی وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ابلاغ گردیده است .
فصل 1
در کلیات آمده است که :
1. لباس فرم کارکنان آموزشی و بهداشتی – درمانی مونث شامل روپوش ، شلوار ، مقنعه یا روسری (به طوری که موها و گردن کاملاً پوشیده شوند ) ، کفش و جوراب می باشد .
2. لباس فرم کارکنان آموزشی بهداشتی و درمانی مذکر شامل روپوش، شلوار و کفش و جوراب می باشد.
فصل 2
در ضوابط پوشش کارکنان آمده است که :
1. لباس فرم بایستی با حرفه و در رده های مختلف متحدالشکل باشد .
2. درون بخش های مراکز درمانی استفاده از هرگونه پوشش غیر حرفه ای روی لباس فرم ممنوع است .
3. روپوش باید سالم، تمیز، دکمه ها بسته ، اطو کشیده ، گشاد و حداقل تا حد زانو و با ضخامت مناسب باشد به نحوی که لباس زیر روپوش قابل رویت نباشد. شلوار نباید تنگ ، چسبان ، کشی یا کوتاه و بالاتر از مچ، باشد .
4. کفش باید تمیز، جلو بسته ، قابل شستشو ، با پنجه و پاشنه پهن باشد و نکات ایمنی ، متناسب با حرفه ، در آن لحاظ شود و موقع راه رفتن صدا ندهد .
5. زیورآلات در نواحی از بدن که در معرض آلودگی میکروبی یا محیطی هستند نباید استفاده شود .
6. ناخن ها باید کوتاه و تمیز و مرتب باشد . استفاده از لاک و رنگ ناخن و ناخن مصنوعی در محیط ارایه خدمات ممنوع است .
7. الصاق کارت شناسایی عکس دار، حاوی نام خانوادگی کامل و حرف اول نام ، سمت فرد و محل خدمت در جلوی لباس به نحوی که از فاصله ی 2 متری قابل خواندن باشد برای تمام کارکنان در محیط های درمانی الزامی است .
8. هرگونه تصویر برداری ، فیلم برداری و ضبط صدا از بیمار با استفاده از تلفن همراه و غیره بدون اجازه کتبی بیمار ممنوع است .
در ماده 8 قانون انطباق امور اداری و فنی موسسات پزشکی با موازین شرع اسلام آمده است که : کلیه کارکنان موسسات پزشکی مکلف به رعایت پوشش کامل اسلامی هستند .
مضرات استفاده از موبایل در مرکز بهداشتی درمانی :
1. تلفن همراه گاه باعث انتقال میکروب از یک بیمار به بیمار دیگر می شود . به ویژه در بخشهای ICU-CCU 10% از میکروبهای انتقال یافته از طریق تلفن همراه از نوع میکروبهای مقاوم به درمان می باشند. بررسی ها نشان می دهد 40% تلفن همراه افراد معمولی و 75درصد تلفن همراه پزشکان ، پرستاران و پیراپزشکان آلوده به میکروبهای مختلف می باشند .
2. امواج مخرب تلفن همراه بر سلامت اعصاب و روان و شنوایی بیماران و پرسنل آثار سوء می گذارد .
لباس کارکنان گروه پزشکی از دیدگاه اسلام :
از آنجایی که محیطهای بهداشتی درمانی ، مکانی است که رعایت پاکیزگی لباس و بدن در آن از اهمیت خاصی برخوردار است ، پس باید همواره مراقب پاکیزگی لباسها بود تا بنا به فرمایش امیرالمومنین(ع) غم و اندوه را از بین ببرد . (میزان الحکمه، حدیث 20031 )
از طرف دیگر در انتخاب مدل لباس باید مسایل مذهبی و فرهنگی را مدنظر قرار داد تا کمترین آسیب به شخصیت خود فرد و همکاران وی وارد شود . علی (ع) می فرمایند :
لباسی بپوش که تو را مشهور نکند و به تو آزاری نرساند (غررالحکم، دورالحکم فصل 2 –حدیث 93 )
پس نوع پارچه ، رنگ و مدل دوخت لباس کادر پزشکی باید به گونه ای نباشد که فرم لباس کار را تبدیل به لباس تزئینی بنماید . از جنبه مذهبی نیز، لباس باید همه برجستگی های بدن را بپوشاند .
جوراب :
از نظر شرع مقدس اسلام بر زنان واجب است تمام بدن خود را به استثناء وجه وکفین (دو دست تا مچ دست) را از نامحرم بپوشانند . پوشاندن پا بر خانمها واجب است و به نظر مراجع تقلید « جوراب نازک پا نما ، ساتر نیست » لذا جوراب باید از ضخامت کافی برخوردار باشد .
زینت و آرایش :
هر عملی که موجب آراسته و زیباتر شدن عضو بدن شود زینت محسوب می شود . اعم از زینتهای دست مانند انگشتر ، النگو و ... یا زینتهای چهره ( آرایش چشم ، لب و ... ) و حتی سرمه
بنابراین هر چیزی که صرفاً زینت حساب شود باید از دید نامحرم پوشیده شود .
عطر زدن :
هر چند اسلام به بوی خوش و استفاده از عطر تاکید بسیار می کند به گونه ای که ثواب نماز با استفاده از عطر چند برابر می گردد . لیکن برای زنان در اماکن عمومی ، محل کار ، مجالس مختلط اجازه استفاده از آن را
نمی دهد .
ناخن :
ناخنها هم در صورتی که بلندتر از حد متعارف باشند زینت حساب گردیده و باید از دید مستور و پوشیده شود.
مروری بر چند مسئله
سوال : دانشجوی پزشکی هستم و در بعضی از بخشهای بیمارستان با وجود نامحرم باید چادر خود را بردارم، که ناچار حجاب کمتر می شود، لطفاً بفرمایید تکلیف من چیست؟
جواب : اصرار مسئولان ، مجوز عدم رعایت پوشش به مقدار واجب نمی شود و موافقت آنان جایز نیست ولی با توجه به اهمیت تحصیل و تخصص در رشته پزشکی و مامایی ، در صورتی که ضرورت (یعنی ناچاری) اقتضا کرد، به مقدار ضرورت از پوشش واجب خود بکاهید . و در هر صورت نگاه عمدی نامحرم جایز نیست . و اگر ضرورت پزشکی و حفظ جان مسلمانان اگر چه در آینده متوقف به تحصیل و آموزش فعلی باشد ارتکاب فعل حرام، مثل نگاه کردن زن به بدن مرد و امثال آن به قدر ضرورت مانعی ندارد . (جامع المسائل، آیه اله فاضل لنکرانی، ص480، سوال 1703)
سوال : هنگام عمل جراحی پرسنل اطاق عمل باید آستینها را تا آرنج بالا بزنند، خانمهای حاضر اعم از پرستار- بهیار و یا پرسنل اطاق عمل نیز در بعضی مواقع که پزشک مرد یا پرسنل مرد حضور دارند مجبور به رعایت این امر هستند و گرنه در برخی موارد پزشک آنها را بیرون می کند تکلیف ما چیست در حالی که پوشش از حد واجب خود کمتر می شود و مجبور به انجام تکالیف شغلی هستیم ؟
جواب : نمی توانند خود را در معرض گناه قرار دهند و در مقام ضرورت حکم سایر ضرورتها را دارد.(یعنی اشکال ندارد) (استفتاء از آیه اله خامنه ای (حفظه ا...) )
سوال : بعضی از بهیاران و پرستاران زن یک یا دو ناخن خود را بلند می کنند و می گویند برای سرعت عمل در بعضی از کارها کاربرد دارد. استفاده از این ناخنها بجای تیغ یا پاره کردن چسب زخم و ...) حال با این توضیحات بلند بودن ناخن برای خانمها چه حکمی دارد؟
جواب : آنچه در نزد عرف زینت محسوب می شود باید پوشانده شود . (امام، کتاب احکام ازدواج، ص19)
سوال : محیط کاریمان یعنی بخش بیمارستان به اقتضای شغلمان برای گرفتن نبض، از ساعت مچی و به علت مختلط بودن محیط کاری و برخوردهای زیاد یا نامحرم، مجبور به همراه داشتن حلقه عروسی هستیم . با این توضیح استفاده از اینها باز هم زینت محسوب می شود و چه حکمی دارد ؟
جواب : بر زن واجب است زینت خود را از نامحرم بپوشاند و ساعت اگر زینتی نباشد و حلقه اگر ساده بوده و چشم گیر نباشد اشکال ندارد . (استفتاء از آیه اله خامنه ای (حفظه ا...) )
سوال : پوشیدن جوراب نازک پانما برای خواهران پرستار در محوطه کار چه حکمی دارد ؟
جواب : پوشیدن جوراب نازک که پوست پا در آن نمایان باشد، حکم پوشش ندارد و خانمها باید از پوشیدن اینگونه جورابها در مقابل نامحرم اجتناب کنند . (استفتاء از آیه اله خامنه ای (حفظه ا...) )
همچنین باید به جلوه گری و خودنمایی کردن نپردازد . این کار اگر به قصد به گناه انداختن دیگری باشد حرام است . (برگرفته از کتاب احکام روابط زن و مرد ، ص 118 )
دانشجوی پزشکی هستم و در بعضی بخشهای بیمارستان با وجود نامحرم باید چادر خود را بردارم که ناچار حجاب کمتر می شود . لطفاً بفرمائید تکلیف من چیست ؟
ج : مراعات حداقل حجاب شرعی در هر حال باید بشود و از مواضع غیر ضروری پرهیز کنید . (حضرت آیه اله بهجت حفظه ا... )
و من اله التوفیق
منابع :
- احکام پرستاری ، فاطمه استشاره ، انتشارات نورالسجاد – مرداد 79
- http: //bahjat.org
- http: //www.Mojhews.com
- دستورالعمل های دفتر حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
- بحارالانوار جلد 3
- مجموعه قوانین و مقررات استخدامی کشوری
