مرکز بهداشت شهرستان قم

سالك يك بيماري پوستي است كه به وسيله گزش پشه خاكي آلوده منتقل مي شود؛ سالانه ميليون ها مردم در سراسر جهان و همچنين ايران به اين بيماري مبتلا مي شوند؛ حدود  70%  استان هاي كشور ايران آندميك بيماري بوده ايلام، فارس، خراسان، ‌اصفهان يزد، تهران، قم، خوزستان، خراسان،گلستان و ... كانون بيماري مي باشند.  سالانه بيش از 50% موارد مبتلاي ساكنين استان قم استان قم وارده بوده و معمولا محل مسافرت شهروندان به شهرهايي از جمله كاشان به ويژه نطنز، اصفهان، مشهد و ... مي باشد. تا كنون فقط بخش مركزي استان قم كانون بيماري است و حدود 20 روستا از توابع قمرود و قنوات داراي موارد انتقال محلي مي باشند.سالك  يا ليشمانيوز پوستي، خود به دو گروه عمده ليشمانيوز پوستي دنياي قديم و ليشمانيوز پوستي دنياي جديد تقسيم مي شود.
عامل سالک:  انگل تک یاخته ای بنام لیشمانیا است که درون سلول های بیگانه خوار پوست تکثیر می یابد. عمده ترين انواع ليشمانيا شامل ليشمانيا ماژور و ليشمانيا تروپيكا است.
ناقل سالک: ناقل سالک پشه خاکی از جنس فلبوتوموس است. پشه خاکی دراندازه 2 تا 3 میلی متر مي باشد در زمان خونخواری انگل را همراه خون از زخم سالک از بدن مخزن بيماري می خورند و پس از یک هفته هنگام خونخواری بعدي، آن را به فردي سالم انتقال می دهند.
مخزن سالک: درشکل مرطوب (نوع روستایی) برخی جوندگان وحشی مانند موش های صحرایی ودر شکل خشک (نوع شهری)، انسان، سگ و گاهی شغال و روباه نقش مخزن را ایفامی کنند. يعني انگل را به مدت چند سال در بدن نگه مي دارند و نسل  هاي جديد پشه در هر سال پس از خونخواري از مخزن آلوده شده بيماري را انتقال مي دهند.
روش های پیشگیری از سالک:
1. محافظت بدن در برابر نیش زدن پشه خاکی: خوابيدن و استراحت در پشه بندهاي آغشته به سم (از غروب به بعد و حتي هنگام تماشاي تلويزيون)، پوشاندن قسمت های باز بدن، نصب توری فلزی با منافذ ریز به در و پنجره ها، استفاده از پمادها و مواد دورکننده حشرات به هنگام کار و خواب، پوشاندن زخم سالک با گاز استریل
2. مبارزه با جوندگان و سگ های ولگرد؛ در اين راستا معاونت بهداشتي قم با همكاري اداره كل امور روستاي استانداري و بخشداري مركزي در سال گذشته و سال جاري اقدام به اجراي عمليات جونده كشي در كانون هاي بيماري نموده است.
3. رعایت بهداشت محیط: جمع آوری و دفع بهداشتی و مستمر زباله ها با استفاده از سطل دردار؛ جمع آوری فضولات حیوانی و جلوگیری از انباشته شدن آنها
4. بهسازی محیط: ترمیم شکاف ها و حفره های موجود در دیوارها و سایر قسمت های مناطق مسکونی انسان و دام؛ تخریب و تسطیح اماکن مخروبه
5. دوری از محل زندگی پشه خاکی و مناطق آلوده به سالک، به ویژه هنگام غروب و شب؛ درصورت مسافرت به اماكن كانون بيماري قبل از غروب محل ترك شود يا حتي الامكان در سفرها پشه بند آغشته به سم همراه برده شود.
6. درمان به موقع و صحيح بيماران