مرکز بهداشت شهرستان قم

وباي التور: بيماري اسهالي مناطق گرمسيري (يا در فصول گرم مناطق ديگر) است كه توسط باكتريي بنام ويبريوكلرا ايجاد مي شود كه منحصراً انسان را مبتلا مي كند و علايم آن ناشي از سمي است كه توسط ميكروب در روده انسان ترشح مي گردد .

انتقال بيماري از طريق دست هاي آلوده، تماس با مواد دفعي و استفراغ بيماران و ملافه ها و لوازم آلوده، همچنين آب آلوده به مدفوع، سبزي و ميوه هاي خام آلوده يا شسته شده با آب آلوده و يا غذاي آلوده شده توسط دست يا مگسامكان پذير است.

اين باكتري بر روي مخاط دستگاه گوارش انسان تأثير گذاشته و دفع مايع را از راه مدفوع افزايش مي دهد. وباي التور يك بيماري حاد اسهالي است كه بيماران وبائي بطور مشخص دچار اسهال آبكي همراه با دهيدراتاسيون مي شوند. اين بيماري به شدت مسري مي باشد. ويژگي مشخص وباآغازناگهاني اسهال جهنده بدون فشار وآبكي استكه به دنبال آن استفراغ ، كم آب شدن سريع ، گرفتگي ماهيچه ها و كم شدن ادرار فرا مي رسد. ميزان كشندگي بيماري در صورت عدم جايگزيني سريع مايعات و الكتروليت بدن 30 الي 40 درصد مي باشد. وبا را مي توان با مايع درماني خوراكي يا تزريقي و جايگزيني الكتروليت ها بصورت موفق درمان كرد. معمولاً وبا از طريق آب يا غذاي آلوده به مدفوع و يا حتي بزاق فرد آلوده منتقل مي شود. آموزش مردم درباره غذا و آب سالم و شتشوي دستها پس از استفاده از توالت يا آبريز از بروز موارد جديد جلوگيري مي كند.

تعريف مواردبيماري وبا:الف: موردمظنون وبا :درمنطقه اي كه وبابومي نيست هر بيمارپنج ساله يابالاي پنج سال كه دچاركم آبي شديدشده ويابعلت اسهال حادآبكي بميرد.

ب: درمناطقي كه وباآندميك(همه گير)است:هر بيماربالاي2سال كه دچاراسهال حادآبكي شود

ج: موردقطعي وبا:وقتي قطعي است كه ويبريون وبا از نژادo139,o1 ازمدفوع بيمارمبتلا به اسهال جداشود

علائم ونشانه ها

وبا طيف وسيعي دارد. تقريباً 75 درصد از افرادي كه دچار عفونت با ويبريوكلرا مي شوند هيچ نشانه اي از بيماري ندارند، 20درصد ديگر دچار اسهال مي شوند كه از اسهال ايجاد شده توسط ديگر ارگانيسمها قابل افتراق نيست. در 2 تا 5 درصد از افراد مبتلا، عفونت اسهال آبكي ، استفراغ و از دست رفتن آب بدن رخ مي دهد. در برخي موارد حتي تا 25 ليتر آب را در روز دفع مي شود ، اگر اين آب از دست رفته جبران نشود براي فرد خطرناك و مرگ آور خواهد بود. وباي علامتداربااسهال آبكي  حجيم بدون تب و زورپيچ شكم آغازميگردد. مدفوع بيماران وبايي ظاهرمايع شفاف آغشته به موكوس سفيدر نگ ميگيرد كه مدفوع آب برنجي نامدارد. معمولاً بدون بو بوده يا بوي ماهي را دارد. استفراغ و كرامپ هاي دردناك در پاها شايع مي باشد. در موارد شديد بيماري زورپيچ در معده و درد در دستها و پاها ممكن است وجود داشته باشد. پوست بدن در افراد مبتلا، چروكيده و ادرار آنان كم و بسيار غليظ مي شود .

علائم خطر:

-عطش فراوان
  
-جود خون در مدفوع

-استفراغ شديد و مداوم
   
- عدم توانائي نوشيدن و خوردن

- تب بسيار بالا
 
- وخيم شدن حال بيمار

- دفع بيش از حد اسهال آبكي
   
-بي حالي شديد
   

راههاي انتقال وبا:

بيشترين راه اپيدمي وبا در كشور، افراد ناقل و مبتلا به اين بيماري هستند. انتقال وبا از انسان به انسان از راههاي زير صورت مي گيرد:

آب آلوده به مدفوع (منابع آب بدون نظارت) شامل : استخرهاي بدون كلر كافي و ...، آشاميدني ها و خوراكي هاي آلوده.

شايان ذكر است خوردني و آشاميدني آلوده با همه گيري وبا رابطه مستقيم دارد و شيردادن كودكان با بطريي كه با ماده ضد عفوني به خوبي تميز نشده باشد يك عامل خطر چشمگير براي شيرخواران است.

توضيح 1 : انتقال توسط تماس مستقيم فرد به فرد مانند تماس با بيمار نادر است.

توضيح 2 : طبق دستور وزارت بهداشت و درمان، در حال حاضر كليه مسئولين استخرهاي سرپوشيده و سرباز ملزم به اضافه نمودن كلر به اندازه 5/3ppm به آب استخر مي باشند تا حتي الامكان از انتقال بيماري جلوگيري شود.

چگونه بايدبابيمارمبتلابه اسهال برخورد كرد:

- دفع زياد مايعات از بدن منجر به مرگ مي شود بنابراين درصورت وجود استفراغ، مدت 10 الي 20 دقيقه به فرد هيچگونه خوراكي داده نشود. و سپس بتدريج شروع به خوراندن مايعات شود.

· براي جبران كم آبي بدن بيمار مبتلا به اسهال به طريق زير عمل شود :

مايعات مورد نياز براي كودكان (زير 6 ماه) : شير مادر ، محلول O.R.S ( او.آر.اس ادامه تغذيه كودك با شير مادر ، حتي بيش از گذشته، در هنگام اسهال از اهميت فوق العاده اي برخوردار است.

مايعات مورد نياز براي كودكان بالاي 6 ماه و بزرگسالان: سوپ، دوغ، فرني، چاي خيلي كم رنگ و كم شيرين ، محلول O.R.S

- ادامه تغذيه در جريان اسهال باعث بهبود سريعتر مي شود و از مشكلات بعدي جلوگيري مي كند.

- جهت تغذيه فرد مبتلا به اسهال همراه با بي اشتهايي، بايد كوشش شود كه فرد بيمار به دفعات و مقدار كافي تغذيه شود.

- كودكاني كه دوران نقاهت پس از اسهال را مي گذرانند لااقل به مدت يك هفته نياز به غذاي اضافي دارند.

نكات آموزشي وراههاي پيشگيري ازشيوع بيماريهاي عفوني دستگاه گوارش:

جهت پيشگيري از بيماري هاي قابل انتقال بوسيله آب و مواد غذايي از جمله بيماري هاي اسهال و حفظ سلامت خود و اطرافيان در منزل، تفريحگاه ها، پارك ها و در حين مسافرت به نكات زير توجه فرماييد:

1- هميشه از آب لوله كشي تصفيه شده استفاده كنيد و چنانچه از سلامت آب در دسترس اطمينان نداريد و از آب چاه، آب تانكرهاي غير كلر زده، آب چشمه ها، آب قنات ها و ... استفاده مي كنيد، ابتدا آنرا به مدت نيم ساعت جوشانده و پس از سرد كردن مصرف كنيد و يا كلر زني نماييد. (روش صحيح جوشاندن و كلرزني در ادامه گفته خواهد شد)

2- از يخ هاي قالبي و كارخانه اي غير بهداشتي استفاده ننماييد زيرا در آب مصرفي ، مراحل توليد و عرضه آن احتمال آلودگي به ميكروب وبا و يا ساير ميكروب ها وجود دارد.

3- هنگام سفر، آب و غذاي سالم و مطمئن همراه داشته باشيد و يا از نوشيدنيها و غذاهاي با بسته بندي مطمئن و بهداشتي استفاده نماييد و در رودخانه ها يا آبهاي مشكوك به هيچ عنوان شنا نكنيد.

4- از آشاميدن آب هاي مشكوك در پارك ها، باغ ها و فضاي سبز و از مصرف آب آشاميدني كه در منبع هاي آب و سقاخانه هاي كنار خيابان كه داراي ليوان مشترك هستند و آبي كه در اتوبوس هاي بين شهري كه با استفاده ظروف عمومي و از يخ هاي قالبي براي سرد كردن آن، عرضه مي شود، جداً خودداري نماييد.

5- براي نوشيدن آب از ليوان شخصي استفاده نماييد. در هنگام غذا خوردن از ظروف و قاشق و چنگال شخصي استفاده نماييد.

6- از مصرف مواد غذايي آماده، آب ميوه و آب هويج، آب زرشك، معجون، فالوده، بستني هاي غيرپاستوريزه و غير كارخانه اي، بلال، فال گردو، ساندويچ، سالاد و ديگر مواد خوراكي و نوشيدني هايي كه توسط فروشندگان دوره گرد عرضه مي گردد جداً خودداري كنيد.

7- هميشه از شير و فرآورد ههاي لبني پاستوريزه استفاده كنيد يا شير را به مدت 20 دقيقهقبل از مصرف بجوشانيد.

8- حتي الامكان تا برطرف شدن خطر سرايت وبا، از مصرف سبزيجات، كاهو، كلم، خيار، گوجه فرنگي و ... خودداري نماييد و در صورت لزوم آن را طبق روشي كه در ادامه گفته خواهد شد ضد عفوني نموده و سپس مصرف نماييد.

9- در موقع خريد و حمل مواد غذايي، اقلامي مثل نان را كه قابل شستشو و پختن مجدد نيستند را در كنار ميوه و سبزيجات نشسته و گوشت خام قرار ندهيد.

10- در مراسم عمومي همانند جشن ها، عروسي ها و ... حتي المقدور از مصرف سبزيجات، سالاد، ميوه و بستني خودداري نماييد مگر آن كه كاملاً از شسته و ضد عفوني شدن و پاستوريزه بودن آنان اطمينان حاصل نماييد.

11- حتي الامكان از غذاهاي طبخ شده در منزل استفاده كنيد.

12- غذاها و مواد خوراكي بايد تازه به تازه و به اندازه نياز در يخچال و در ظروف سر بسته، دور از مگس و حشرات نگ هداري شود.

13- از قرار دادن سبزي و ميوه جات نشسته و ضد عفوني نشده در يخچال جداً خودداري كنيد.

14- قبل از غذا خوردن و دست زدن به مواد غذايي، دست هاي خود را با آب و صابون خوب بشوييد.

15- قبل ازتهيه،توزيع وخوردن غذاوقبل ازغذاياشيردادن به كودك حتماًدستهارابا آب و صابون بشوييد.

16- دستهارابعدازاجابت مزاج (رفتن به توالت) ،شستن و تميزكردن كودك و بعد از دست زدن به مواد غذايي خام نظير سبزيجات،گوشت،ماهي ومرغ با آب و صابون بشوييد.

17- زباله را در كيسه هاي مخصوص زباله جمع آوري و از انباشت آن خودداري كرده و در محل مخصوص جمع آوري زباله قرار دهيد.

18- ضمن رعايت بهداشت فردي، از شنا كردن در استخرها، رودخانه ها، نهر ها و يا جوي هاي آلوده خودداري نماييد.

19- حتي المقدور از سفر كردن به كشورهاي آلوده (مانند پاكستان، افغانستان، تاجيكستان، عراق، كشورهاي شرق مديترانه و شاخ آفريقا و ...) يا مناطق آلوده داخل كشور خودداري نماييد و در صورت ضرورت سفر توصيه هاي بهداشتي را كاملاً رعايت نماييد.

20- افرادي كه دچار ضعف عمومي بدن هستند، مانند مبتلايان به ايدز، هپاتيت، پيوند اعضايي ها، مصر فكنندگان داروهاي شيمي درماني و راديوتراپي، دياليزي ها، ديابتي ها و مبتلايان به بيماري هاي قلبي بيشتر در معرض خطر هستند و بيش از ديگران بايد اصول بهداشت فردي را رعايت كنند .

21- خنك نمودن هواي محيط در حد كمتر از 25 درجه و كم كردن رطوبت هوا به كمتر از 50 درصد در كنترل شيوع وبا كمك مي نمايد.

22- اسيدي نگه داشتن فضاي معده (مصرف ليموترش تازه و دوغ پاستوريزه به همراه غذا)تا حد زيادي ميكروب وبا را از بين مي برد. به افرادي كه از داروهاي آنتي اسيد استفاده مي كنند توصيه مي شود با نظر پزشك معالج خود براي مدتي مصرف اين داروها را كنار بگذارند.

23- تجويز آنتي بيوتيك مناسب بايد توسط پزشك صورت بگيرد.

24- بيماري به مدت 1 الي 3 هفته (يعني زماني كه ميكروب در مدفوع يافت مي شود) مسري است.

25- با مشاهده هر مورد از ابتلا به اسهال سريعاً به مراكز بهداشتي و درماني مراجعه كنيد. در صورتي كه فرد مبتلا به وبا به موقع به پزشك مراجعه كند درمان قطعي اين بيماري امكان پذير است.

26- مهمترين مشكل اساسي در بيماري وبا از دست دادن شديد مايعات و الكتروليتهاي بدن مي باشد، لذا پيش از رساندن بيمار به پزشك خوراندن مايعات فراوان و محلول ORS به بيمار الزامي مي باشد .

27- بدون تجويز پزشك از مصرف قرصهاي ضد اسهال به هر نحو خودداري كنيد. بسياري از افراد به دليل خود درماني و استفاده از برخي داروهاي ضد اسهال در اين بيماري دچار مشكلات حاد شده و باعث از دست رفتن زمان كه برايشان فوق العاده حياتي است مي شوند. زيرا مصرف اين داروها موجب مي شود ميكروب فرصت بيشتري در روده براي تكثير و دفع سم پيدا كند و بيماري تشديد شود.

28- گزارش سريع موارد بيماري وبا به مراكز ذيصلاح از مهمترين عوامل پيشگيري است چرا كه نتيجه آن بيماريابي زودرس در جامعه و درمان سريع در مورد بيماري خواهد بود .