مرکز بهداشت شهرستان قم

نقش تغذیه با شیرمادر در پیشگیری از سوءتغذیه در کودکان

كودكان، انسان هائي ظريف، شكننده و آسيب پذيرند. در عين حال اين موجودات دوست داشتني، اميد خانواده ها، سرمايه هاي جامعه و آينده سازان كشور محسوب مي شوند لذا بايد ضمن حفظ و حراست از آنان در مقابل همه مخاطرات، از حد اعلاي سلامت همه جانبه و بيشترين ميزان دانش و توانمندي علمي برخوردارشان ساخت.

  زندگي كودك بايد با حاملگي خواسته و برنامه ريزي شده مادر شروع شود. تغذيه سالم و مراقبت هاي مطلوب مادر در دوران بارداري بايد با اجتناب از هرگونه تنش، اضطراب، افسردگي، مصرف دخانيات و مواد اعتيادآور و مضر توأم باشد تا مادر و جنين در اوج سلامت باشند وآنگاه با انجام زايماني ايمن بتوان پرمخاطره ترين لحظات و دقايق زندگي هر انسان يعني تولد را پشت سر گذارد و نوزادي سالم و با استعدادهاي گسترده تحويل خانواده و جامعه نمود. نوزادي كه تا لحظاتي قبل به طوركامل وابسته به مادر بود حالا بايد بتواند به سرعت به خود و حمايت هاي محيطي متكي باشد. والدين، جامعه و ما يعني كارشناسان، صاحبنظران و عالمان علوم سلامت بايد تلاش وكمك كنيم تا اين مخلوق به ظاهر كم توان ازحد اعلاي استعدادهاي عظيم و درخشان خدادادي براي رسيدن به مقام خليفه الهي بهره ببرد و از اين رو به محض تولد، تغذيه نوزاد با شيرمادر كه مناسب ترين ماده مغذي و حيات بخش و نيز از استراتژي هاي عمده رشد، بقا و تكامل كودكان است شروع مي شود.

از اين طريق، كودك علاوه بر بهره بردن از بهترين ماده غذايي، از مزاياي عاطفي _ رواني و خواص ضدعفوني و ضدآلرژي شيرمادر نيز بهره برده، از رشد، تكامل و ضريب هوشي بالاتري هم برخوردار مي شود. تغذيه با شيرمادر نه تنها از ميزان مرگ و مير كودكان زير يك سال و زيرپنج سال بلكه حتي از مرگ و مير نوزادان هم مي كاهد. عليرغم تكنولوژي پيچيده پزشكي و امكانات موجود در بخش هاي مراقبت ويژه نوزادان، تغذيه با شيرمادر مؤثرترين عامل كاهش مرگ و مير نوزادان است.

سوءتغذيه، تحليل برنده توانمندي هاي جسمي و رواني كودكان و ازآن مهم تر علت مستقيم و يا غيرمستقيم بيش از نيمي از مرگ هاي كودكان زير پنج سال است .نقش تغذيه با شيرمادر در پيشگيري و كاهش اين معضل خانمان سوز بي بديل است.تغذيه انحصاري با شيرمادر تا 6 ماه ادامه مي يابد و سپس با افزودن غذاهاي كمكي تا يك سالگي و آنگاه استفاده بيشتر از غذاهاي خانواده و ادامه تغذيه با شيرمادر تا دوسال و بيشتر به همراه پايش مستمر رشد كودكان، رشد مطلوب آنان را به همراه خواهد داشت.در تمام طول سال هاي زندگي كودكان هرگز نبايد از نقش حياتي والدين در امر فرزند پروري و اعتلاي تكامل مطلوب فرزندان غافل شد.

همان گونه كه كمبود دريافت موادمغذي و ريزمغذي ها، ويتامين ها، مينرال ها و غيره مي تواند موجب سوء تغذيه و مشكلات ناشي از آن شود، زيادي مصرف مواد غذائي و عدم تناسب آن با مصرف انرژي مي تواند سبب چاقي كودكان شود. چاقي كودكان كه عمدتاً قابل پيشگيري است مي تواند منجر به چاقي بزرگسالان شده و زيربناي بيماري هاي غيرواگير نظير پر فشاري خون، مشكلات قلبي _ عروقي، ديابت، سكته، سرطان و نهايتاً مرگ زود هنگام شود. چه بسا والدين با تشويق نمودن فرزندان خود به پرخوري و حتي به زور خوراندن غذا به آنان موجب چاقي كودكان مي شوند. از طرف ديگر محدوديت فضاي زندگي، تماشاي طولاني مدت تلويزيون و استفاده از بازي هاي كامپيوتري و غيره و نيز در معرض قرار گرفتن كودكان به موادغذائي پركالري، پرچربي، شيرين و پرنمك كه معمولا با كمبود ويتامين ها، مينرال ها و ريزمغذي ها همراه است مي تواند منجر به چاقي كودكان گردد.

براي پيشگيري از چاقي و عواقب نگران كننده آن بايد كودكان در معرض غذاهاي خيلي شيرين، پرنمك، خيلي چرب و آن هم با چربي هاي اشباع شده و اسيدهاي آمينه با ترانس قرار نگيرند و اصولا تبليغ اين نوع موادغذايي بايد منع شود. بايد بيشتر از آن دسته مواد غذائي استفاده نمود كه كالري، نمك، چربي و به خصوص شيريني كمتري دارند. استفاده از ميوه ها، شيريني ها، سبزي ها، حبوبات، غلات كامل و مغزها بايد بيشتر ترويج شود و رژيم غذايي سالم به راحتي در دسترس افراد فقير و كم در آمد قرار گيرد. همچنين صنايع غذائي بايد استفاده از چربي، نمك و شكر را در غذاهاي فرآوري شده كاهش دهند.

دکتر سید علیرضا مرندی

فوق تخصص نوزادان، استاد دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی،

رئیس هیئت امناء و هیئت مدیره انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر