مرکز بهداشت شهرستان قم

هدف نهایی در برنامه باروری سالم، کاهش حاملگی های برنامه ریزی نشده و پر خطر و هماهنگی بین بخشی جهت یکنواخت سازی رشد جمعیّت در راستای تعهدات ملی و بین المللی است.

گروه هدف برنامه تمام زنان و مردان بالای ۱۰ سال ساکن در کشور اعم از ایرانی و غیر ایرانی، مجرد، متأهل و در حال ازدواج می باشد. مشاوره باروری سالم با افزایش آگاهی متقاضیان با توجه به وضعیت باروری، سابقه پزشکی و حقوق بهداشت باروری، تصمیم گیری آنان را تسهیل می کند. به همین دلیل خدمت مشاوره باروری سالم که یکی از ارکان برنامه بهداشت باروری محسوب می شود پیش از ارائه روشهای پیشگیری از بارداری توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی در اختیار متقاضیان قرار می گیرد.

اجرای این برنامه با هدف مشارکت و همفکری در اجرای سیاستهای جدید با رویکردآاگاهانه، آزادانه و مسئولانه خانواده ها برای فرزند آوری در راستای افزایش میزان باروری کلی با حفظ و ارتقای شاخص های سلامت مادر و فرزند می باشد.
مهمترین چالش موجود در برنامه باروری سالم و بهداشت باروری کشور کاهش نرخ باروری کلی کشور (فرزند آوری) به زیر حد جایگزینی است. نظر به منویات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم افزایش جمعیت جوان و با عنایت به روند سالخوردگی جمعیت، رویکردهای برنامه باروری سالم در جهت افزایش نرخ باروری کلی با الزام بر حفظ و ارتقای سلامت مادر و کودک تغییر یافته است.

راهکارهای مورد نظر جهت رفع چالش ها در برنامه های باروری سالم:
 کاهش سن ازدواج با توجه به اینکه امروزه در کشورمان میانگین سن ازدواج ۳/۲۸ سن برای خانم ها می باشد، می تواند به افزایش نرخ باروری کمک کند.
پرهیز از تک فرزندی از دیگر علل موثر در کاهش رشد جمعیت است. حدود یک سوم از جامعه ی ما دارای یک فرزند هستند و این مورد در زنانی که از تحصیلات دانشگاهی برخوردارند بیشتر است. البته عوامل اجتماعی دیگری مثل شهرنشینی، اشتغال، تغییر سبک زندگی و غیره از جمله عواملی هستند که بر کاهش تعداد فرزندان دخالت دارند.

یکی از اثرات مهم و نامطلوب پدیده تک فرزندی، به هم خوردن توازن و تعادل نسلی است. به عبارت دیگر سهم مادران تحصیل کرده از جمعیت آینده در مقایسه با مادران کم تحصیلات بسیار کمتر بوده و این موضوع خود از عوامل موثر بر کیفیت جمعیت در ابعاد توسعه ای  و سلامت می باشد. این امر دقیقاً همان رهنمود مقام معظم رهبری است که «یکی از مشکلات ما این است که برجسته ترین زوج های ما نخبگان هستند که کمترین فرزند را دارند که این امر ضرر بزرگ است، چون کشور را از ژن انسان های برتر محروم می کنیم».
از دیگر عوامل موثر بر جمعیت، کاهش فاصله تولد فرزند اول از زمان ازدواج است. امروزه در کشورمان میانگین فاصله تولد فرزند اول از زمان ازدواج به حدود سه و نیم سال رسیده است. با توجه به افزایش سن ازدواج، هرگونه تاخیر در بارداری (اول)، از دست دادن فرصت های زمانی برای باروری سالم را به دنبال خواهد داشت. این در حالی است که با این تاخیر ها هرگونه ناباروری موجود احتمالی نیز از نظر پوشیده مانده و فرصت تشخیص زودرس و درمان به موقع از دست خواهد رفت.

عامل دیگر کاهش فاصله بین فرزندان است؛ حداقل فاصله مطلوب بین دو بارداری از نظر ابعاد سلامت سه سال و حداکثر این فاصله زمانی پنج سال در نظر گرفته می شود. بنابراین افزایش فاصله بین بارداری ها به بیش از ۵ سال، ضمن کاهش فرصت های باروری سالم برای مادر و کودک وی، افزایش مخاطرات سلامت مادر و کودک را به دنبال خواهد داشت. به عبارت دیگر با افزایش بیش از حد فاصله بین فرزندان هم امکان دستیابی به تعداد فرزند دلخواه در یک خانواده کمتر شده و هم فرصت بارداری با بهترین شرایط از مادر گرفته خواهد شد.

هم اکنون اهمّ فعالیت های برنامه باروری سالم به شرح زیر است:
•    ترویج مفاهیم آموزشی در خصوص اهمیت ازدواج در سنین مناسب و اهمیت فرزند آوری سالم
•    تلاش در جهت ارتقای آگاهی زوجین در ابتدای زندگی زناشویی با هدف ارتقای رضایتمندی از زندگی زناشویی
•    مشاوره در راستای :

    افزایش بارداری های ارادی و برنامه ریزی شده
    کاهش میانگین فاصله زمانی بین ازدواج و فرزند اول
    کاهش میانگین فاصله زمانی بین فرزندان
    کاهش بارداری های پر خطر
    کاهش سقط غیر قانونی و غیر شرعی
    تامین خدمات باروری سالم در راستای سلامت مادر و کودک
    ارتقای دانش و نگرش و عملکرد جامعه در زمینه عوامل مستعد کننده ناباروری
    تشخیص اولیه زوجین نابارورو ارجاع آنان به سطوح بالاتر
    ارتقا وبهبودشاخص های مرتبط با سلامت مادران و کودکان با تاکید بر فرزند آوری سالم