مرکز بهداشت شهرستان قم

هاری هر ساله موجب مرگ 55 هزار نفر در جهان می‌شود. حدود 97 درصد از موارد ابتلای انسان به هاری از طریق سگ هار است. تدابیر انجام شده در برخی کشورها نظیر استرالیا و ژاپن سبب شده است هاری در میان حیوانات غیر پرنده به کلی ریشه‌کن شود.
در برخی دیگر کشورها نیز به خاطر واکسیناسیون گسترده حیوانات اهلی و وحشی، بیماری هاری به کلی از میان رفته است.
بیماری هاری در کشورمان ایران نیز متاسفانه هر سال حدود هشت تا 11 قربانی می‌گیرد. البته عده زیادی دیگر از افراد حیوان گزیده نیز به مراکز بهداشتی مراجعه می‌کنند و مورد مراقبت‌های پزشکی قرار می‌گیرند و درمان می‌شوند.
اهمیت بیماری هاری
بیماری هاری یکی از مهمترین بیماریهای مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) می باشد که در خیلی از مناطق جهان شایع بوده و در ایران نیز یک اولویت مهم به شمار می آید.
اهمیت بیماری هاری به دلایل زیر است:
1.    میزان کشندگی بالا (100%)، بصورتیکه پس از ظهور علائم بالینی چه در انسان و چه در حیوان، قابل درمان نبوده و بیمار محکوم به مرگ خواهد بود.
2.    افزایش روند موارد حیوان گزیدگی در انسان، به طوری که به ناچار سالانه مبالغ زیادی صرف خرید سرم و واکسن ضد هاری جهت درمان پیشگیری آسیب دیدگان می شود.
3.    تلفات دام و خسارتهای اقتصادی ناشی از این بیماری که در دام ها ایجاد می شود.
راه های سرایت بیماری هاری به حیوان و انسان
1.    گاز گرفتن: اصلی ترین راه سرایت بیماری
2.    پوست: از طریق پوست سالم ، سرایت پذیر نیست ولی از راه کوچکترین خراش یا زخم در پوست ، این بیماری منتقل می شود.
3.    نسوج مخاطی: از طریق لیسیدن لب، چشم و بینی افراد و کودکانی که با آن ها بازی می کنند بیماری هاری را انتقال می دهند.
4.    تنفس: آلودگی از طریق تنفس به ویژه در غارهای محل زندگی خفاش های آلوده ، امکان پذیر است
5.    دستگاه گوارش: انتقال از این راه بعید است ، به هر حال باید از خوردن گوشت و فرآورده های دام های مبتلا به هاری خودداری کرد.
6.    جفت: انتقال هاری از طریق جفت نیز بعید نیست.
7.    وسایل آلوده: ویروس هاری بسیار حساس است و در مقابل نور و خشکی به سرعت از بین
می رود،  لذا هاری از طریق وسایل آلوده فقط در موارد استثنایی منتقل می شود.
8.    انسان به انسان: تا به حال موارد معدودی انتقال بیماری از طریق پیوند اعضا در دنیا گزارش شده است
ویروس هاری حتی از زخم های بسیار کوچک و در حد خراش هم می تواند  باعث هار شدن فرد گردد؛ پس زخم هر چند کوچک (حتی خراش پوستی) بایستی فوری تحت درمان پیشگیری از هاری (شستشوی زخم و واکسیناسیون) قرار گیرد.
علائم بیماری هاری در حیوان
بیماری هاري يك بيماري عفوني حاد و كشنده ويروسي است که مخصوص گوشتخواران اهلی و وحشی بوده ، انسان و سایر حیوانات خونگرم پستاندار بطور تصادفی و اغلب از طریق حیوان گزیدگی به آن مبتلا می شوند.
این بیماری در حیوانات به دو شکل ديده مي شود:
1.    هاري خشمگين: شكل تحريكي (80%)؛ حیوان پریشان و مضطرب شده و کم کم وحشی و درنده می شود و به هر کس که سر راه خود باشد حمله می کند، از سنگ و چوب واشیاء اطراف گاز میگیرد و محل زندگی خود را ترک می کند.
2.    هاري ساكت: شكل فلجي (20%)؛ در اغلب موارد تشخيص داده نمي شود، حیوان به گوشه ای پناه می برد و تمام اندامهایش فلج می شود و در نهايت بعلت فلج دستگاه تنفسی خواهد مرد.
این بیماری از طريق پستانداران خونگرم اهلي و وحشي(گرگ، سگ، گربه، گاو، اسب و...) منتقل می شود.
راه انتقال از طريق مايعات بدن پستانداران خونگرم مبتلا (به ويژه بزاق) مي باشد.
دوره كمون: طول دوره نهفتگی به شدت زخم ، تعداد جراحت و محل آن ها (هرچه به عصب مرکزی «مغز و نخاع» نزدیکتر دوره نهفتگی کوتاهتر است) بستگی دارد.
 در انسان: از چند روز تا چند سال ولی به طور معمول 15 روز تا 3 ماه به طول می انجامد
در حيوان: در سگ و گربه 3- 2 هفته (معمولا از 10 روز قبل از علائم، مرحله واگيري است)
در ساير حيوانات = نامشخص
راههای پیشگیری از بیماری هاری
1.    پیشگیری از حیوان گزیدگی
2.    پیشگیری از ابتلا به هاری در صورت وقوع حیوان گزیدگی
پیشگیری از حیوان گزیدگی
1.    جلوگیری از ورود وحوش به اماکن انسانی با رعایت اصول بهداشتی و خودداری از ریختن زباله  و پس مانده های غذایی در اطراف منازل و گذرگاهها و معابر عمومی ،‌اماكن متروكه و مخروبه
2.    خودداری از نگهداری سگ ، گربه و ... در منزل، مگر در موارد استثنایی و با رعایت قوانین نگهداری حیوانات خانگی
3.    خودداری از تردد سگ های خانگی و صاحب دار در معابر عمومی و پارک ها
4.    جلوگیری از نزدیک شدن (بخصوص کودکان) به سگ های ولگرد
5.    جلوگیری از نزدیک شدن به حیوانات ماده شیرده و دارای بچه
6.    خودداری از دویدن در مقابل سگ و سگ سانان (سگها به اجسامیکه به سرعت از مقابل چشمانشان حرکت می کنند حمله می کنند)
7.    پرهیز از خیره نگاه کردن به چشمان حیواناتی از قبیل سگ
پیشگیری از ابتلا به هاری
—    در صورت بروز علائم هاری ، این بیماری درمان پذیر نبوده و سرانجام به مرگ منتهی می شود . البته افراد حیوان گزیده اگر بلافاصله و در اسرع وقت  تحت اقدامات درمان پیشگیری از هاری قرار بگیرند می توانند از ابتلا به بیماری هاری رهایی یابند.
—    نکته : در تمام موارد حیوان گزیدگی ، بایستی حیوان را مشکوک به هاری تلقی نموده و اقدام های لازم را بلافاصله انجام داد تا خلاف آن ثابت شود و موضوع از نظر هاری منتفی گردد .
—    لازم به ذکر است در هیچ شرایطی مجاز به تعویق و یا عدم تزریق واکسن هاری نمی باشیم.